Quạt Chàng Sơn - gắn liền với ký ức tuổi thơ thời 8X, 9X

Hơn 200 năm hành nghề với đôi tay khéo léo, người dân làng Chàng Sơn (Thạch Thất, Hà Nội) đã làm nên biết bao nhiêu chiếc quạt gắn liền với ký ức tuổi thơ thời 8X, 9X.

Làng nghề làm quạt Chàng Sơn tồn tại hàng trăm năm nay với sản phẩm đơn sơn, dân dã là những chiếc quạt giấy và quạt nan gắn liền với thế hệ tuổi thơ 8x và đời đầu 9x. Theo dòng thời gian và đi cùng với sự phát triển nhanh chóng của xã hội, người dân Chàng Sơn đã khéo léo chuyển mình để giữ gìn cũng như nối nghiệp truyền thống làm quạt của quê cha đất tổ, phát huy sức mạnh văn hóa mỹ nghệ của quê hương.

Những chiếc quạt đều được làm ra bởi sự miệt mài, nhiệt huyết và lòng yêu nghề của những nghệ nhân nơi đây.

Để có được một chiếc quạt ưng ý, người nghệ nhân phải bỏ rất nhiều công sức chọn lựa từng ống tre làm nan quạt, từng sợi mây để làm viền và từng thếp giấy để làm cánh quạt. Có nhiều loại quạt được người Chàng Sơn làm ra như quạt giấy, quạt ghép, quạt the, quạt thư pháp, quạt lụa... nhưng nổi tiếng nhất vẫn là quạt the.

Nguyên liệu cơ bản một chiếc quạt giấy hay quạt the đều gồm tre, giấy, vải và hồ nếp. Tre phải dẻo, già, có độ tuổi từ 3 năm trở lên, không mối mọt thì nan quạt mới bền, đẹp.

Tre cắt thành ống, cạo tinh xanh, lấy dao tách cật ra, gắn sơn ta vào giữa hai thanh tre. Sau đó, các thanh tre được bó chặt lại vài tháng, đến khi khô sơn mới vót thành nan quạt. Sợi mây phải óng, mượt, dài để khi đan không phải nối nhiều đoạn lại với nhau.

Ngày trước, Chàng Sơn chủ yếu dùng giấy dó của Bắc Ninh và nhựa quả cậy để làm quạt. Nhưng ngày nay, cả hai nguyên liệu này đều hiếm thay vào đó, quạt Chàng Sơn hiện nay được sản xuất từ loại giấy Bãi Bằng để mộc hay nhuộm màu, tạo vẻ sặc sỡ, tươi vui cho những chiếc quạt xoè của lễ hộ.

Không chỉ còn là những chiếc quạt giấy bình thường, mẫu mã đơn giản. Giờ đây, làng quạt Chàng Sơn còn sáng tạo ra quạt tranh, quạt lụa, quạt vải, quạt ren, quạt in theo yêu cầu …

Mỗi chiếc quạt là một tác phẩm nghệ thuật.

Cũng như bao làng nghề truyền thống khác, nghề làm quạt giấy từng rơi vào tình trạng mai một, khi mà người người chủ yếu dùng quạt điện, điều hòa. Nhưng những năm trở lại đây Chàng Sơn đã tìm được chỗ đứng trên thị trường bởi xu hướng du lịch làng nghề ngày một phát triển. Quạt Chàng Sơn vẫn liên tục được xuất khẩu sang Pháp, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc..