Bánh khảo (bánh oản) - món bánh giản dị được tạo nên từ gạo nếp thơm ngon dẻo ngọt đậm vị đồng quê đang dần bị lãng quên trong thời hiện đại. Xưa kia, chúng ta thường nhìn thấy sự xuất hiện của bánh khảo nhiều nhất vào mỗi dịp Tết đến xuân về, trên các mâm lễ cúng. Song, khi cuộc sống ngày càng trở nên hiện đại, các món bánh công nghiệp với nhiều kiểu dáng mẫu mã dần chiếm chỗ những món bánh truyền thống thì bánh khảo đã gần như biến mất khỏi thị trường, chỉ còn lại trong ký ức xưa của thế hệ 8X, 9X. Thực tế, bánh khảo (hay bánh oản) được người xưa sử dụng là đồ cúng bái, cúng lễ xong thì lũ trẻ con mới được thụ lộc. Bởi bánh khảo là tượng trưng cho tài lộc may mắn, tốt lành, có ý nghĩa gắn liền với tư tưởng Phật Giáo. Bánh khảo có hình trụ chóp được tạo ước lệ từ hình dáng chính yếu của các tòa tháp Phật Giáo - mang sự liên kết sinh tử và tái sinh. Bày bánh khảo trên mâm như thể hiện sự kính trọng tuyệt đối với bậc bề trên. Do đó, tồn tại trong ký ức của mỗi người, bánh khảo luôn gắn liền với hình ảnh những mâm lễ cúng cùng nhang khói trang nghiêm.
Bánh oản trong ký ức của thể hệ 8X, 9X là món ăn đong đầy tuổi thơ. Ảnh: Nguyễn Thúy.
“Nhớ khi xưa, mỗi lần bà hay mẹ đi chùa về cho một chiếc bánh oản là lòng tôi xốn xang vui sướng hệt như được vàng. Cốt bánh thì dẻo mịn thoảng hương nhè nhẹ của hoa nhài, vị bánh ngọt ngọt thanh thanh, cắn miếng nào là tan ngay trong miệng. Đây quả thật là hương vị tuổi thơ”, chị Lê Mai (32 tuổi, Thanh Sơn, Phú Thọ) bồi hồi nhớ lại.
Tương tự, ngoài việc là món ăn tuổi thơ, chị Minh Thảo (35 tuổi, Tân Sơn, Phú Thọ) lại tận dụng vỏ bánh làm món đồ chơi hữu ích. “Ngày bé, tôi cùng bạn trong xóm lấy giấy bóng kính bọc bánh làm kính mắt để đùa nghịch và cùng nhau nhìn ngắm bầu trời rực rỡ trong loạt sắc đỏ, sắc tím cực kỳ lạ mắt. Nhiều lúc tiếc là mình đã lớn, thậm chí đã già, chẳng còn được vui trong những niềm vui nhỏ nhoi như thế nữa”, chị Thảo nhớ lại. Trong thời hiện đại, trên mâm lễ cúng chỉ toàn thấy nào bánh, nào kẹo công nghiệp với đa dạng màu sắc và hình thù nhưng chỉ mang tính chất thẩm mỹ bề ngoài. Một số khác vẫn còn bánh khảo nhưng về mẫu mã, hình thức cũng bị đổi thay.
Oản tài lộc được trang trí để phù hợp với dòng chảy của cuộc sống hiện đại. Ảnh: Nguyễn Thúy
Hình ảnh những chiếc bánh khảo hình chóp trụ bọc giấy bóng kiếng đơn giản đã bị thay thế bởi hình ảnh mới với tên gọi mới đó là oản tài lộc. Oản tài lộc mang nhiều ưu điểm về hình dáng, mẫu mã và sự tiện lợi hơn so với những chiếc bánh khảo xưa. Mặc dù vẫn đảm bảo giá trị cốt lõi là để thưởng thức nhưng oản tài lộc nghiêng phần nhiều về tính thẩm mỹ và tối ưu hóa nhu cầu cúng lễ của mọi người hơn. Theo đó, oản tài lộc được các nghệ nhân tạo hình theo nhiều kiểu dáng, kết hợp nhiều màu sắc độc đáo hơn dựa trên những ý niệm tâm linh.
Comments